Türkiye’nin İklimi ve Türkiye İklimini Etkileyen Faktörler, Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler ve İklim Tipleri
Ülkemiz, Dünya iklim sınıflandırmasına göre, Akdeniz ikliminin yayılış sahasına girer.
Ancak Türkiye’de;
– Yer şekillerinin engebeli olması
– Üç tarafının denizlerle çevrili olması
– Dağların uzanış yönü
– Yükseltinin batıdan doğuya doğru artması
gibi unsurların etkisiyle sıcaklık ve yağış bölgelere göre değişim gösterir. Bu da Türkiye’de birbirinden farklı iklim tiplerinin görülmesine neden olur..
TÜRKİYE’NİN İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Türkiye’nin matematik konumu ile özel konumu çeşitli iklim tiplerinin görülmesinde birlikte etkili olmuştur.
- Matematik Konum (Enlem Etkisi)
Türkiye 36°-42° Kuzey paralelleri arasında, ılıman iklim kuşağında bulunmaktadır.
Türkiye’nin matematik konumu ılıman iklim şartlarının etkili olmasına ve mevsimlerin belirgin olarak görülmesine neden olmuştur. Ülkemiz yazın daha çok güneyden gelen sıcak hava kütlelerinin kışın ise kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin etkisi altına girer.
– Türkiye orta kuşakta yer aldığı için dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
– Türkiye Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde yer aldığı için yıl içerisinde güneş ışınlarını hiçbir zaman dik açıyla almaz.
Ayrıca enlemin etkisine bağlı olarak Akdeniz kıyılarındaki sıcaklık ortalamaları Karadeniz ve Marmara kıyılarındaki sıcaklık ortalamalarından daha fazladır. - Özel Konum
– Kara ve deniz dağılışı
– Yükselti
– Dağların uzanış biçimi ve bakı durumu
– Basınç merkezlerinin etkisi ve rüzgarlardır
gibi faktörler ülkemizde görülen iklim türleri üzerinde etkilidir.
- a) Kara ve Deniz Dağılışı
Denizler kıyıları daha ılımandır. İç bölgelere gidildikçe karasallık etkisi artar. İç kesimler yazın daha çok ısınır kışın da daha çok soğur.
Kış aylarında kuzey kıyılarımız daha güneydeki kara içlerinden sıcaktır.
Kara ve deniz dağılışının iklim üzerindeki bir başka etkisi de günlük ve yıllık sıcaklık farklarıdır. Kıyılardan iç kesimlere gidildikçe deniz etkisinin ve nem oranının azalmasına bağlı olarak günlük ve yıllık sıcaklık farkları da artar. Aynı durum iç kesimlerde yağış miktarının azalmasına neden olur.
- b) Yükselti
Ülkemizin ortalama yükseltiş oldukça fazladır. Ülkemizde yükselti genel olarak batıdan doğuya doğru artmakta ve Doğu Anadolu’da 2000 m’nin üzerine çıkmaktadır. Bu sebeple doğuya doğru sıcaklıklar düşmektedir. - c) Dağların Uzanış Biçimi ve Bakı Durumu
Ülkemizde dağların uzanışı sıcaklık ve yağışın dağılışı üzerinde büyük ölçüde etkili olmaktadır. Akdeniz’den gelen nemli hava Toros dağlarını aşıp Anadolu’nun iç kısımlarına ulaşamadığı gibi kuzeyden gelen soğuk hava kütleleri de Akdeniz kıyılarına sokulamaz.
Toros dağlarının etkisiyle kışın Akdeniz kıyılarında ılık ve bol yağışlı bir mevsim yaşanırken, iç bölgelerimizde kış soğukları bütün şiddeti ile etkili olmaktadır.
Karadeniz Bölgesi’nde de özellikle yazın kuzeyden gelen nemli hava kütleleri, Kuzey Anadolu dağlarına çarparak yükselmekte ve soğuyarak yağış bırakmaktadır.
Ege Bölgesi’nde ise dağlar denize dik uzandığı için deniz etkisi 150-200 km içerilere kadar sokulabilmektedir. - d) Bakı
Türkiye Kuzey Yarımküre’de olduğu için dağların güneye bakan yamaçları, kuzeye bakan yamaçlarından daha fazla güneş enerjisi alır ve daha fazla ısınır.
- e) Basınç Merkezlerinin Etkisi ve Rüzgarlar
Türkiye; matematik konumu itibariyle, kuzeyden gelen soğuk hava kütleleri ile güneyinden gelen sıcak hava kütlelerinin karşılaşma alanında yer alır. Kışın genel olarak Sibirya üzerinden gelen yüksek basınç ile İzlanda üzerinden gelen alçak basıncın etkisinde kalır. Sibirya yüksek basıncı başta Doğu Anadolu olmak üzere ülkemizde kışların sert ve soğuk geçmesine neden olur.
TÜRKİYE’DEKİ İKLİM TİPLERİ
Türkiye’de üç ana iklim tipi görülür. Bunlar Karadeniz, Akdeniz ve Karasal iklimdir. Bunların yanında Marmara bölgesinde gibi yerlerde geçiş iklimi özellikleri görülür.
- Karadeniz iklimi
Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde ve Marmara Bölgesi’nin Karadeniz kıyıları boyunca görülür.
Karadeniz ikliminin Özellikleri
- Her mevsim yağışlıdır.
- Yıllık yağış miktarı 700 – 2400 mm arasındadır.
- Doğu Karadeniz Bölümü’nde en fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda düşer.
- Batı Karadeniz Bölümü’nde yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm’dir.
- Orta Karadeniz’de ise en fazla yağış kışın, en az yağış yazın olmaktadır.
- Doğal bitki örtüsü ormandır.
- Türkiye’de bulutluluğun, nemliliğin ve yağışın en çok olduğu, sıcaklık farkının, güneşli gün sayısının, güneş enerjisinden yararlanmanın en az olduğu iklimdir.
- Akdeniz İklimi
Akdeniz kıyıları başta olmak üzere Ege ve Marmara bölgelerinin kıyı kesimlerinde de etkili olmaktadır.
Akdeniz İkliminin Özellikleri
- Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır.
- Yıllık sıcaklık ortalaması 18-20°C dir.
- Yağışların çoğu kış aylarında düşer.
- Kış yağışları yağmur şeklindedir.
- Kar yağışı ve don olayı çok azdır.
- Yağışlar cephesel kökenlidir.
- Bitki örtüsü zeytin, zakkum, mersin, kocayemiş, defne vb. maki tarzında bitkilerdir.
- Karasal İklim
Ülkemizde karasal iklim, İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür. Fakat bölgeler arasında karasal iklimde bazı farklılıklar vardır.
Karasal İklimin Özellikleri
- A) İç Anadolu Karasal İkliminin Özellikleri
– Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır.
– Kış mevsiminde sıcaklık 0 ile -3 °C, yaz mevsiminde ise 20 °C ile 25 °C civarındadır.
– iç Anadolu’da en fazla yağış ilkbaharda düşer.
– Ortalama yağış 300-400 mm dir.
– Yağışlar konveksiyoneldir.
– Yıllık sıcaklık ortalaması ise 10 °C – 12 °C dir.
– Bitki örtüsü steptir (bozkır). - B) Doğu Anadolu Karasal İkliminin Özellikleri
– Karasal iklimin en şiddetli tipi bu bölgede görülür. Bunda bölgenin yüksek ve denize uzak olması etkilidir.
– Kış mevsiminde ortalama sıcaklıklar -2 °C, -12 °C arasındadır.
– Kar yağışı ve don olayları görülür. Kar 3-4 ay yerde kalır. Kışın ülkenin en soğuk yeridir. Bunun nedeni yükseltinin fazla olmasıdır.
– Yaz mevsiminde sıcaklıklar 18 °C – 25 °C civarındadır.
– Yıllık yağış miktarı 500-600 mm’dir.
– Doğu Anadolu’da en fazla yağış ilkbahar ve yaz aylarında görülür.
– Bölgenin Malatya, Elazığ gibi illerinde yükseklik fazla olmadığından iç Anadolu’da olduğu gibi step iklimi etkilidir.
– Bitki örtüsü yükseklerde çayır, alçak yerlerde steptir. Yer yer iğne yapraklı ormanlara da rastlanır.
- C) Güneydoğu Anadolu Karasal İkliminin Özellikleri
– Bu bölgenin batısında Akdeniz iklimi etkileri görülürken, doğuya doğru karasallık artmaktadır.
– Bu bölgedeki karasal iklimde kış mevsiminde sıcaklık 2 °C ile 5 °C arasındadır. Dolayısıyla kar yağışı ve don olayları Doğu Anadolu’daki kadar etkili değildir.
– Yaz mevsiminde en yüksek sıcaklıklar bu bölgede görülür. (29 °C – 31 °C) Dolayısıyla buharlaşma şiddeti en faza bu bölgede olduğundan, kuraklık da çok fazladır.
– Yıllık yağış 400-700 mm arasındadır. Yağışların çoğu kış ve ilkbahar mevsimlerinde düşer, yazlar oldukça kuraktır.
– Bitki örtüsü steptir.